Ahmet Çiğdem'in Cevabı

Cevabınızı okudum; “siyaset”den “siyasal olan”dan ne anladığınız konusunda bir fikir edinemedim. Belki bu hususta kendinizi daha sarih ifade etmelisiniz. “Sol”, “sosyalizm”, “komünizm” kavramlarının arasındaki farklar ve bu farkların “siyaset” olarak hangi çatışmaları ihtiva ettiğine dair tartışmaları da, Lenin ve Troçki okuyan birisi olarak –yine- belki daha yakından takib etmeniz faydalı olabilir.

Genel olarak düşünme biçiminizin ve kavramsal dünyanızın “okazyona” bağlı savrulmaları ve bu savrulmaların düşünsel sonuçları konusunda da bazı belirsizliklerin hâlâ sürdüğünü söylemeliyim. “Büyük Öteki” yoktur- mesela, bu önerme bir moment, belli bir kavramsallaştırım içerisinde işlevsel olabilir ama, bu aynı şekilde, “Büyük Öteki vardır” önermesinin de işlevsel olabileceği, teorik ve politik uğraklar da mevcuttur.  Takib ettiğiniz literatüre bağlı olarak, bu tamamen, simgesel, imgesel ve Gerçek’in nasıl kavramsallaştırıldığıyla ilgili pratik bir meseledir.

Siyaset, pozitif bir belirlenim, vargısal bir edim, nedensel bir aktüalizasyon değildir. Bir tür iradeciliğin, istemciliğin, yahut objektivizmin sonucu da değildir. “Müsbet bir teklif” hiç değildir. Sonuç olarak, bir tür projenin, programın, iyi tasarlanmış toplumsal bir mühendisliğin konusu, nesnesi de değildir; fakat böyle anlaşılabilir ve bu minvalde siyaset de üretilebilir. Utopyalar, Comte’un Catechisme’i, Necip Fazıl’ın Başyücelik Emirleri veya Medine Vesikası sizin anlamaya yatkın olduğunuz türden, “pozitif” bir siyaset öneriyordur herhalde, fakat bunlarla, değil bir gerçekliği anlamak, apartman idare etmek bile mümkün olmayabilir—bütün “somutluklarına,” ve “pozitif imâlarına” rağmen. “Müsbet teklifleri yok” dediğiniz insanların, teklifi çok ve siz bunu biliyorsunuz. Onlardan tam olarak ne istediğinizi biliyor musunuz? Peki kendiniz tam olarak ne istiyorsunuz?

Tartışma konusuna dönersek, kendimi tekrar etmeme izin verirseniz eğer, “siyaset teorisinin eksikliği” için adres, sosyalizm ve komünizm değildir. Kapitalizm meselesine gelince. Bu konudaki çaresizlik sadece sosyalistlerin meselesi olmasa gerektir. Bütün insanlığı ilgilendiren bir “durum”dan söz ediyoruz. Kapitalizmin daha fazla büyümesine imân eden sağ teklif, kapitalizmi daha sosyal adaletci ve eşitlikci kılmaya yönelik sol teklifle kapitalizmin nihaî gerçeklik olduğunda ortaklaşır. Bütün kitaplı dinler, kapitalizmle bir biçimde uzlaşmıştır. Komünist tahayyül, burada devreye girer. Komünizm, bir siyasal ve toplumsal rejim değildir; daha eşit ve özgür bir dünyanın, adaletin, merhametin ve şefkatin olumlandığı bütün çabanın “adı”dır. Bu çaba, kapitalizme karşı direnmeye değil, ötesinde bir imkâna inanır. Siz mümin bir insansınız; müminler dünyaya zafer için gelmezler, gariplerin kitabında muzaffer olacaklarına dair bir kayıd bulunmamaktadır. Bu tarihsel aşamada belki yenilmekten başka bir seçenek yoktur. Sözde-aktivizmin en büyük silahı, “yine yenil, hep yenil, güzel yenil” ağlaklığı değil, tabiatıyla kasteddiğim.

Son olarak, tamamen yazdıklarınıza bağlı olarak, uzaktan, size dair beslediğim ümidin, bir tür sağ savrulmayla hebâ olabileceği endişesiyle, size ancak  “kızdığımı” söyleyebilirim. Şu son yazdığınız yazınızın sarkazmı, bir müddet önce –haklı olarak- eleştirdiğiniz Yusuf Kaplan’ın toptancılığıyla nasıl mesafelenecek? Öleni, yaşayanı birer birer kurşuna dizdiğiniz yazınızı, Haşmet Beyle bitirmenizi anlayışla mı karşılamalıyız? Belki bu yönde kaygılarınız vardır, bilemem, şu zavallı sosyalistlere ve komünistlere karşı yönelttiğiniz eleştirileri, dönüp, içinde yer aldığınız “bağlama” da yöneltmek istemez misiniz? Bu, üstelik şimdi, sadece teorik bir mecburiyet değil, aynı zamanda ahlakî bir yükümlülük olarak ortada durmaktayken?

Kendimi anlatmaktan nefret ederim. Hele buna mecbur edilirsem, daha çok nefret ederim. Yine de şunu belirtmeme izin verin: kendi adıma, AKP konusunda, din vs. konusunda, içerisinde yer aldığım tek mecra olan Birikim dergisinde yılıp çizilenlerden, bu derginin majör figürlerinin epeydir sürdürdüğü ve hiç onaylamadığım çizginin karşısında farklı şeyler söylemeye çalıştım. Fakat belirteyim, bunu Birikim dergisinde yapabildim ve İletişim Yayınları tarafından yayınlanan kitabımda. Sadece Gezi Olayı konusunda yazdıklarıma bakılırsa, neyi kasteddiğim daha iyi anlaşılacaktır. O yüzden Türk solu filan gibi genellemeleri ihtiyatla yapmak, yapıldığında da ihtiyatla karşılamak gerekir. Size de bunu öneririm.

Ahmet Çiğdem'e Cevap

Ahmet Çiğdem'in -bütün aşağılamalarına rağmen- kıymetli olduğuna inandığım yorumunun tamamına cümle cümle giderek cevap vermeye çalışacağım. Türkiye'de küfür yemeye o kadar alışmışız ki biri küfür etmeden, akademik perspektifi olan bir yorum yazdığı zaman bizim için çok kıymetli oluyor. Normalde pazartesi günü cevap yazacaktım. Baktım, bir nefeste yazıyorum, yazayım dedim. Yazdım. Buyrun.

““Sol yoktur” başlıklı yazınızın, gerçekte “solda bir siyaset teorisinin olmadığı” iddiasını dile getirmeyi amaçladığını görmekle birlikte, bu iddianın tam da, “sol yoktur” ifadesini yanlışladığını, aslında, “sol varolduğu için”, “sosyalizm ve/veya komünizmde” bir siyaset teorisinin gelişkin bir biçimde temellendirilmediği ampirizmini öne çıkarma kurnazlığına prim bile vermek istemem, değil değer—yine de bu ampirizmi görmezlikten gelmek doğru bir tutum olmasa gerektir.”

Birincisi “sol yoktur” derken “sol”a yüklenen o mahut mânânın/amacın -cari ideolojik konstelasyona, baskıcı iktidar yapılarına, “emperyal” küresel düzene hem teorik hem de pratik olarak karşı çıkmak- saçma ya da imkansız olduğunu kastetmiyorum.

Bilakis bu her zaman mümkündür. Böyle bir imkan her zaman için vardır. Lafı “mümkün”den “imkan”a bilerek getirdim. Zira imkan dediğimiz şey her zaman için kendi mahrumiyetini (steresis) yani imkansızlığı -tabiri caizse- “performe” eder. İmkan (dunamis) kendi nakizini (adunamis) bize paradoks olarak zuhur edecek şekilde kendi içine alır. İmkan aynı zamanda imkansızlıktır. Buraya kadar Aristoteles'in Metafizik'ini konuşmuş olduk.

Neden mi? Zira “sol”un imkanından bahsetmeden evvel aslında câri düzenin imkanından bahsetmemiz gerekir. Câri barbar düzen mümkün olduysa, gayr-ı kapitalist ontolojilerde bastırılmış o kendisini mümkün kılan imkanlar fiile dönüşmüş demektir. Demem o ki, nasıl ki câri düzen sabık düzende bir imkandıysa, yarın da bir imkansızlık olarak tahakkuk edebilir. Dedik ya imkan imkansızlığı da içine alır, kapitalizmin imkan şartları da aynı zamanda onun imkansızlık şartları olarak tahakkuk edebilir.

Bendeniz soldan önce esasen büyük Öteki'nin varolmadığına, yani mevcut simgesel düzenin -Kemalizm, kapitalizm, emperyalizm, muhafazakarlık, apartheid vs.- mutlak olmadığına inanırım. Şayet bunların hepsine birden “sağ” diyeceksek, yani status quo'yu, halihazırdaki simgesel düzeni “sağ” olarak isimlendireceksek, o zaman sağın tam da bir fantezi olduğunu kabul etmek mecburiyetinde kalırız.

Bu da bizi, dünya “sol”unun (Türk solunun değil, zira onlar sadece İslam düşmanı, bu düşmanlık için Koç'tan kumanya almaya bile hazır) tam da o muhalafet ettiği câri ideolojik düzenin semptomu olduğunu ispat etmeye sevkeder. Daha sarih bir ifadeyle, şayet câri düzenin muhafazasının müdafaasını yapan “sağ” ise, ve “sol”da bu düzeni iptal etmeye “kastetmiş” olan ise, o zaman “sol” “sağ”ın semptomudur demektir.

Bakın bu durumda bile sol diye bir şeyin olmadığını kabul etmek mecburiyetinde kalırız. Zira semptom kendinde bir cevher olarak, muhtevası müspet bir kendilik olarak “var” değildir. Daha ziyade, kendisini Yasa'yla olan diyalektiğinde vaz eder. Müspet bir kendilik olarak var değildir semptom ama tahakkuk ettiğinde o dahil olup ait olamadığı Yasa'yı (konumuz açısından “sağ”ı, “düzen”i vs.) askıya alma kudretini de haizdir.

Ezcümle, sağ olsa olsa bir fantezidir, “sol” ise “sağ”ın semptomudur. Benim asıl sıkıntım, teorik “sol” geleneğin “sağ”ın, kendi iç antagonizmasının semptomlar olarak tezahür ederek kendisini pratik olarak yıkmasını beklemenin ötesinde pratik bir siyasetin teorikleştirmesini yapamamasıdır. Ve pratikte “sol” olarak isimlendirilen -komünist, sosyalist- hareketlerin de kendinden önceki “sağ”dan bile beter bir duruma sebep olması, o nefyettiğini iddia ettiği sağdan daha fazla “sağcı” hale gelmiş olmasıdır.

“Hele hele “sol” kavramının, gösterdiğinden çok gizlediğini ve artık, solla, sosyalizmin ve komünizmin özdeşleştirilmesinin çocukca bir tutkuyu imâ ettiğini belirtmek isterim. Siz sola bakmaktan, sosyalizme ve komünizme bakmaya fırsat bulamıyorsunuz. Buna devam edebilirsiniz.”

Açıkçası sosyalizm ve komünizm ile sol arasında bir tefrik-temyiz yapıldığını ilk defa duyuyorum. Hocadan önce böyle bir temyizi yapan var mı bilmiyorum ama varsa bile söylemlerini kanonikleştiremedikleri kesin.

Diyelim ki böyle bir temyizde bulunduk. Bu durumda şunları söylemem gerekir. Birincisi benim yazımda pratik komünizme ve sosyalizme dair hiçbir tenkit yoktu. Zira bendeniz bu pratiklerin de başta Marx olmak üzere (bütün teorik) “sol”la uzaktan yakından alakası olmadıklarını düşünüyor, ve bu yüzden bunları tenkide değer bile bulmuyordum. Kaldı ki ampirik “sol” üzerinden “teorik” “sol”a çakmanın da çok adice olduğunu düşünmüşümdür hep.

Ahmet Hoca beni bu noktada çok şaşırttı. Bugün “sol”cuların bile müdafaasını yapmaktan imtina ettikleri sosyalizme ve komünizme bakalım diyor. Ve benim bakmadığımı söylüyor. İşin kötüsü ömrüm Nazist, Maoist, Stalinist ve Kemalist yapıları araştırmakla geçti. Bakmamak ne kelime? O kadar bakmışım ki artık bunlar aklıma geldiğinde midem bulanıyor. Neden olduğuysa izahtan vareste.

“Sosyalizmin bir siyaset teorisine sahip olmadığı iddiası, bir çok kereler ve muhtelif isimlerce sahiplenilmiştir. Perry Anderson, Batı Marksizmi üzerine yazdığı kitabında hatta, bu iddiayı, kitabın temel argümanı olarak benimsemiştir.”

Birincisi ben sosyalizmin değil onu da kapsayacak şekilde bütün bir “sol”un , kendine “sol” diyen her failin teoride kısa devre verdiğini iddia ediyorum. İkincisi Anderson'la bendenizin argümanları çok farklı. Anderson Frankfurt Okulu, Althusser, Lukasc gibi teorisyenlerin en büyük sıkıntısının, o dönemin sosyalist hareketlerinin (başta sovyetler) başarısızlığa uğramasından sonra yalnızca teoriyle iktifa etmeleri ve bu suretle sınıf mücadelesinden ve bu mücadelede taraf olmayı vaaz eden Marx, Lenin, Luxemburg gibi pratik derdi olan “otantik” solculardan kopmaları olduğunu söylüyor.

Halbuki bendeniz bu isimlerden bile -kapitalizmi bertaraf etmiş ya da edebilecek- bir pratik siyasetin çıkmadığını iddia ediyorum. Neden mi? Birincisi Marx'ta tek bir müspet teklif yok. Sırf bu durum bile, ona referans yaparak söylem ve pratik ihdas eden bütün entelektüelleri krize sokar. Müspet bir teklif getirdikleri anda Marxist değildirler. Devrimi beklemeyelim diyen Luxemburg da buna dahildir, Lenin de. Bence Marx'a referans yaparak siyaset yapanların tümü Marx'ı nakzeder. Ama bu kötü bir şey değildir. Belki sorunlu olan Marx'tır. Bahs-i diğer. Ama siyaset ihdas edelim diyen bu gibi isimler de hem pratik hem de teorik olarak başarısız olmuşlardır.

“Gelgelelim, bu bir siyaset teori yokluğuna ve zaafına yol açmadığı gibi, önce Lenin’le parti ve cadre anlayışı, sonra II. Dünya Savaşı konjönktürünün neredeyse zorladığı ve sonrasında bütün Komünist Partileri en azından bir yere kadar “vicdanen” bağlayan tek ülke sosyalizmi pratiği, sosyalist enternasyonellerin ve beynelmilel işci hareketinin gelişim tarihi içerisindeki tartışmalarla birlikte kılı kırk yaran siyasal çatışma ve anlayışları belgelediğini dikkatinize sunarım.”

Bu konuda hiçbir şüphem yok. Müthiş bir kriz var, müthiş bir teemmül var. Fakat mesele o ki, günümüz açısından netice yok!

“Sadece Lenin ve Troçki’nin Rusya özgüllüğünden çıkarak yazdıkları bugün bile bir siyaset teorisinin öncüllerini kurmak bakımından eşsiz veriler sunmaktadır.”

Ben de aynı kanaatteyim. Bilhassa Troçki’nin fikirlerine çok ehemmiyet veririm. Ama yine aynı mesele: İyisiyle kötüsüyle Lenin öldü, Stalin geldi, her şey daha da mahvoldu, sonra da meşhur “sol” teorisyenlerin neredeyse hepsi Troçki'nin Stalinizm tenkitlerinin tamamını sahiplendiler ve hep bu tenkitleri dallandırıp hiçbir teklif getirmeden konuşmaya devam ettiler.

“Sizin bütün bunları bilmiyor oluşunuz, yahut biliyor ve fakat önemsemiyor oluşunuz, solipsizminizi güçlendirir belki ama sizi haklı ve doğru kılmaz.”

Hocanın neden böyle söylediğini tam anlayamadım. Bendeniz Lenin'in de Troçki'nin de çok kıymetli fikirleri olduğunu düşünüyorum. Fakat pratik tekliflere geldiğinde, ikisinin de başarısız olduklarını müşahade ediyorum. Zira teklifleri yanlış yerden getiriyorlar. Her ne kadar Troçki'nin Stalinist yapıyı demokratikleştirme çabası çok kıymetli olsa da sonunda kendisi “Marxist”-Leninist- çizgide kaldığı için başarılı olamıyor. Daha önce de dediğim gibi Lenin de Troçki de Marxistim derken yalan söylüyorlar, şayet bu Marxizm yalnızca Marx'ın pratik ispat etmeyen teorik analizlerini sahiplenmek demek değilse. Diyebiliriz ki Lenin de -birkaç istisnayı dışarıda bırakırsak- Troçki de Lenin üzerinde uzlaşıyorlar. O zaman Lenin'i konuşmak lazım. Bu kıymetli bir tartışma olabilir. Ama şimdilik bunu tehir ediyorum, zira çok mesele çok uzun. Yalnızca şu kadarını söylemekle iktifa edeyim: Lenin'in bugün teori dünyasındaki en ateşli savunucusu olan Zizek bile Lenin'den hareketle müspet bir siyasa teklif edemiyor.

“Sadece, Balibar’ın egaliberte kavramı bile (maalesef Ranciere değil)”

Ranciere kısmında egaliberte'yi sehven yazdım. Hoca düzeltmiş sağolsun. Ama malum, psikanalizde bu tür “lapsus”lara çok ehemmiyet verilir. Tesadüfi olmadığı düşünülür. Nitekim benimki de öyle oldu. Ranciere'in anahtar kavramı mesentente. Lyotard'ın differend'ine karşılık gelir. Bunu yazmam lazımdı. Ama kafam egaliberte'ye gitmiş. Zira yazının giriş kısmında Balibar demiştim ama yazı boyunca bir daha Balibar'ı yazmamışım. Kafamda Balibar'ı da yazmak varken Ranciere'i yazınca böyle bir hata olmuş. Diğer taraftan Ranciere ve Balibar arasında çok sıkı rabıtalar var. Bilhassa egaliberte meselesinde: Ranciere'e göre “polis” ile “kısımsız kısım” arasında bir antagonizma var. “Kısımsız-kısım” boş bir küllilik referansıyla polis'in semptomatik fazlası olarak tahakkuk ediyor. İşbu boş külli Balibar’ın egaliberte dediği, bütün konuşan varlıkların özgürlükteki eşitliğini vaz eden ilkenin ta kendisidir. Demem o ki egaliberte demişim ama çok da kötü olmamış sanki. Devam edelim:

“Sadece, Balibar’ın egaliberte kavramı bile (maalesef Ranciere değil)”, münhasıran eşitlik paradigmasına bağlı geleneksel sosyalist bir siyasal kavrayışın çıkmazlarını bir kere daha vurgulamak açısından oldukça işlevsel olmuştur- sizin olmadığını sandığınız, siyaset kavrayışı için, bu tek örnek olmasa gerektir.”

Ya hoca beni anlamamış ya da ben kendimi anlatamamışım. Kuvvetle muhtemelen ikincisi. Bendeniz yazıda saydığım isimlerden pratik siyasete dönük hiçbir teklif gelmediğini söylemiyorum. Câri siyasi düzende tek mesele kapitalizm değil. Irkçılık, milliyetçilik, statücülük, nepotizm, ulus-devlet, küreselleşme, çevre felaketleri vb. pek çok mesele mevcut. Ama “sol” teori Marx'tan itibaren meseleyi temel olarak kapitalizm olarak vaz etmiştir. O zaman ben de kendilerinden temel olarak bu hususta bir teklifte bulunmalarını, -totaliter-otoriter-segregasyonist yapılardan önce- münhasıran kapitalizmi (hakikaten) yıkacak bir siyasa geliştirmelerini ve bu minvalde teklifte bulunmalarını talep ediyorum. Yoksa Zizek'e gidin bakın, milliyetçiliğin, ırkçılığın anasını pratik seviyede ağlatacak teklifleri olduğunu görürsünüz. Ama her kitabında meseleleştirdiği kapitalizme karşı tek bir teklifi yok.

“Nitekim, andığınız isimler, sizi tatmin edecek bir siyaset teorisi geliştirmese bile, sizi “eğitmeyi” başarmış gözüküyorlar. Söylediklerinizin haksız, yanlış ve demagojik olduğunun en büyük kanıtı, şahsınızın düşünsel varlığı değil midir?”

Ona ne şüphe! Ben yazımda zaten bunu yazmışım. Demişim ki bu adamlar cari düzenin tahlil ve tenkidini nefis yapıyorlar. Ben de kendilerinden çok istifade ettim. Doktoramı da temel olarak bu isimler üzerine yaptım. Ama iş kapitalizme karşı -onu yıkacak- bir siyaset teklifine gelince, hepsinin ıslık çalmaya başladıklarını görüyorum.

“Siz bunlarla değil, Star, Yeni Şafak, Sabah, Akşam, bilmem hangi tv kanallarındaki ağabeyleriniz ve arkadaşlarınızla varolmak istiyorsanız, bu sizin seçiminiz, buna bir şey diyemem. Onlar sizin “arzuladığınız” siyaset teorisini zaten geliştirmişlerdir belki.”

Keşke hocanın kıymetli yorumu burada bitseydi. Ya da bu şekilde devam etmeseydi. Sessiz kalmayı tercih ediyorum.

“Bu ülkede düşünceye yönelik düşmanlığın bir kere daha sizin şahsınızda tescil edilmesinden üzüntü duyduğumu belirtmek isterim.”

“Câri ideolojik konstelasyonu tahlil ederlerken bizlere heyecandan kalp krizi geçirtmelerine rağmen” diye yazan birisine bu söylenir mi? Bu adamların teorik yaklaşımlarına benim kadar hayran olan kaç kişi vardır bilmiyorum. Sırf bu yüzden doktoramı onlar üzerine yazmışım. Her makalemde onlara referans yaparım. Benim saldırdığım fikriyatları değil ki. Anti-kapitalist pratik siyaset hakkındaki fikirsizlikleri -teklifsizlikleri, sessizlikleri.

“Ne kadar parlak olursa olsun, bu obskürantizmin sizin tarafınızdan temsil ediliyor olması, aynı şeyi bıktırıcı bir bayağılıkla sürdürenlerin ekmeğini elinden alabilir, burada bir yarar var; bunu da belirteyim.”

Şunu mu söylemek istiyor hoca acaba? Senin gibi bir AKP yalakası böyle şeyler yazdığında bir taraftan iyi oluyor, zira AKP yalakası olmayanlar senin gibi bir adam olmak yerine sahih bir entelektüel olmanın ne kadar zaruri olduğunu idrak edebilirler?

Bu arada obskürantizm nereden çıktı anlamadım. Yazı çok net. Sol sadece teoriden ibaret, ve bu teori pratik bir siyasa teklif edemiyor diyor. Tersine yazı biraz fazla “açık” oldu bence.

“Kardeşce tavsiyem, olabilirse eğer, bu lafazanlıklara müracaat etmemenizin biyolojik ve ideolojik sağlığınız açısından önemli olduğu istikâmetindedir.”

Biyolojik sağlığım?

“Bu notu yazmamın amacı şudur: müslümanların son yıllarda, sosyalizmi ve komünizmi teorik ve pratik olarak azımsamaya, değersizleştirmeye ve önemsizleştirmeye ayırdıkları enerjinin beyhude olduğunu söylemek.

Tanrı yardımcınız olsun, yine de.”

Ben dünyada -Vattimo'nun hermenotik komunizmini saymazsak-sosyalizmi ve komünizmi -ben de komünistim, ben de sosyalistim! demek dışında- yücelten, bunların ne kadar da isabetli siyasetler olduğu hakkında kitaplar yazan hiçbir “sol” entelektüel bilmiyorum. Müslümanlardan önce “solcu”lar değersizleştirdiler bunları. Ve Müslümanlarla ne kadar alakanız var hocam bilmiyorum ama gidin bakın Müslüman gençlere, STK'lara. Hepsi sabahtan akşama kadar Marx'tan Zizek'e kadar bütün “sol” teorisyenleri okuyorlar. O kadar ki “solcular”ı bile geçtiler. Allah hepimizin yardımcısı olsun, Ahmet hocamın da ideolojik ve biyolojik sağlığını korusun.

Ahmet Çiğdem hocanın yorumu

-“Sol yoktur” başlıklı yazınızın, gerçekte “solda bir siyaset teorisinin olmadığı” iddiasını dile getirmeyi amaçladığını görmekle birlikte, bu iddianın tam da, “sol yoktur” ifadesini yanlışladığını, aslında, “sol varolduğu için”, “sosyalizm ve/veya komünizmde” bir siyaset teorisinin gelişkin bir biçimde temellendirilmediği ampirizmini öne çıkarma kurnazlığına prim bile vermek istemem, değil değer—yine de bu ampirizmi görmezlikten gelmek doğru bir tutum olmasa gerektir. Hele hele “sol” kavramının, gösterdiğinden çok gizlediğini ve artık, solla, sosyalizmin ve komünizmin özdeşleştirilmesinin çocukca bir tutkuyu imâ ettiğini belirtmek isterim. Siz sola bakmaktan, sosyalizme ve komünizme bakmaya fırsat bulamıyorsunuz. Buna devam edebilirsiniz. Sosyalizmin bir siyaset teorisine sahip olmadığı iddiası, bir çok kereler ve muhtelif isimlerce sahiplenilmiştir. Perry Anderson, Batı Marksizmi üzerine yazdığı kitabında hatta, bu iddiayı, kitabın temel argümanı olarak benimsemiştir. Gelgelelim, bu bir siyaset teori yokluğuna ve zaafına yol açmadığı gibi, önce Lenin’le parti ve cadre anlayışı, sonra II. Dünya Savaşı konjönktürünün neredeyse zorladığı ve sonrasında bütün Komünist Partileri en azından bir yere kadar “vicdanen” bağlayan tek ülke sosyalizmi pratiği, sosyalist enternasyonellerin ve beynelmilel işci hareketinin gelişim tarihi içerisindeki tartışmalarla birlikte kılı kırk yaran siyasal çatışma ve anlayışları belgelediğini dikkatinize sunarım. Sadece Lenin ve Troçki’nin Rusya özgüllüğünden çıkarak yazdıkları bugün bile bir siyaset teorisinin öncüllerini kurmak bakımından eşsiz veriler sunmaktadır. Sizin bütün bunları bilmiyor oluşunuz, yahut biliyor ve fakat önemsemiyor oluşunuz, solipsizminizi güçlendirir belki ama sizi haklı ve doğru kılmaz. Sadece, Balibar’ın egaliberte kavramı bile (maalesef Ranciere değil), münhasıran eşitlik paradigmasına bağlı geleneksel sosyalist bir siyasal kavrayışın çıkmazlarını bir kere daha vurgulamak açısından oldukça işlevsel olmuştur- sizin olmadığını sandığınız, siyaset kavrayışı için, bu tek örnek olmasa gerektir. Nitekim, andığınız isimler, sizi tatmin edecek bir siyaset teorisi geliştirmese bile, sizi “eğitmeyi” başarmış gözüküyorlar. Söylediklerinizin haksız, yanlış ve demagojik olduğunun en büyük kanıtı, şahsınızın düşünsel varlığı değil midir? Siz bunlarla değil, Star, Yeni Şafak, Sabah, Akşam, bilmem hangi tv kanallarındaki ağabeyleriniz ve arkadaşlarınızla varolmak istiyorsanız, bu sizin seçiminiz, buna bir şey diyemem. Onlar sizin “arzuladığınız” siyaset teorisini zaten geliştirmişlerdir belki. Bu ülkede düşünceye yönelik düşmanlığın bir kere daha sizin şahsınızda tescil edilmesinden üzüntü duyduğumu belirtmek isterim. Ne kadar parlak olursa olsun, bu obskürantizmin sizin tarafından temsil ediliyor olması, aynı şeyi bıktırıcı bir bayağılıkla sürdürenlerin ekmeğini elinden alabilir, burada bir yarar var; bunu da belirteyim. Kardeşce tavsiyem, olabilirse eğer, bu lafazanlıklara müracaat etmemenizin biyolojik ve ideolojik sağlığınız açısından önemli olduğu istikâmetindedir. Bu notu yazmamın amacı şudur: müslümanların son yıllarda, sosyalizmi ve komünizmi teorik ve pratik olarak azımsamaya, değersizleştirmeye ve önemsizleştirmeye ayırdıkları enerjinin beyhude olduğunu söylemek. Tanrı yardımcınız olsun, yine de. -

Ahmet Çiğdem hoca lütfetmiş yorum yapmış. Sağolsun. İstediğim -ve zaten kendisinden bekleyeceğim- dolulukta bir yorum olmuş. Gözlerden kaçmasın istedim. Yalnız bedenizin de kendilerine birkaç itirazı olacak. Bu haftasonu şehir dışında bir panelde olacağım için zat-ı alilerine cevap veremeyeceğim. Ama döndükten sonra bu kıymetli yoruma hakkında birkaç kelam etmek niyetindeyim. Allah cümlemize faydalı ilim nasip etsin.  

“Sol” diye bir Şey yoktur

Başlığı “sol” hareketleri aşağılamak için atmadım. Bilakis, şimdiye kadar bütün teorisyenlerin alenen ifade etmekten dibine kadar ürktükleri müstehcen bir hakikati teslim etmek için böyle bir başlık atmayı tercih ettim.

“Sol yoktur” derken, solun müspet bir siyaset ihdas etmek noktasındaki ezelî ve ebedî krizini kastediyorum elbette.

Sol dün de yoktu, bugün de yok. Muhtemelen yarın da olmayacak.

Hayır efendim, sadece Türk-Kürt solundan bahsetmiyorum.

Dünya üzerinde “Sol” tesmiye edilen tüm siyasi hareketler de “sol”un ihdas etmesi gereken asıl siyasanın ne olduğu hakkında ilim sahibi olmadıkları için, artık hiçbiri bunun üzerinde kafa yorma gereği bile duymuyorlar.

Onun yerine, çoğu zaman öfkeyle ortalığı yakıp yıkmayı ve polise karşı “cihad” etmeyi, bazen de neşeyle düdük çalıp “özgün” şarkılar söylemeyi tercih ediyorlar.

Peki neden böyle? Solun vehametinin sâdır olduğu yer neresi?

Tek cevabım var: Teori.

Ne Marx ne de ondan sonra gelen solcu teorisyenler -Gramsi, Lukasc, Althusser, Adorno, Horkheimer, Marcuse, Badiou, Zizek, Ranciere, Balinar, Laclau vs.- mevcut hastalıklı düzenin tedavi edilmesi için lüzumlu olan reçete hakkında tek bir satır yazabilmişlerdir.

Marx'a soruyoruz: Ne Yapalım? 50 cilt kitap yazmış, ve 50'sinde de câri konstelasyonu tenkit etmiş adamın bu soruya verebildiği tek bir cevap olmuş:

“Bütün ülkelerin protelerleri birleşin!”

-Tamam birleştik! Şimdi ne yapalım Marx reis?

-Birleşin oğlum işte. Günün birinde bu kapitalizm kendiliğinden yıkılacak zaten. Siz o zamana kadar birleşik olarak durun yav.

-????

Gramci'ye soruyoruz: Ne yapalım?

-Hegemoni var, işçi sınıfının çıkarlarını müdafaa edecek entelektüeller yetiştirmek lazım, karşıt hegemonik (kültürel) bir mücadele yapmak lazım.

- O zaman kapitalizm çöker mi Gramsci başgan?

- Allah kerim...

-??????

Lukac'a soruyoruz: Ne yapalım?

- Stalin yavşağın tekidir. Stalinizm de Marxizm değildir. Ölmeden evvel bunu anladım çok şükür. Geniş kitlelerin taleplerine ve ihtiyaçlarına cevap verecek bir siyaset geliştirmek lazım.

- Mesela?

- İşte biliyorsunuz, yabancılaşma var, şeyleştirme var, sınıf şuuru var ... ha bu arada revizyonizmin de Allah belasını versin.

-Amin

- İşte böyle..

-????

Althusser'e soruyoruz: Ne yapalım?

- 68 hareketlerinde ben de yer aldım, ama bildiğin ergen lan bunlar. Bir daha tövbe.

- Yani?

- Erken Marx, geç Marx, humanizm çok kötü, bilim önemli, tıp da çok gelişti ... önce ideoloji vardı, aşırı-belirlenim, çağırılma ... ayrıca ben bu devletin ideolojik aygıtlarının ...

-Eyvallah abi. Netice?

- Sizin bu Yakup çağırılmadım diye hayıflanıyor, biz neden çağırılıyoruz diye. Çok garip adam lan bu Yakup. Pardon Yusuf. Bazen karıştıyorum.

- ????

Adorno soruyoruz: Ne Yapalım?

- Negatifte kal bilader!

- Valla biz de bu sebepten şeyetmiştik. Durum çok negatif. Hep negatifte kalıyoruz malum. Nasıl çıkarız bu negatif durumdan?

- Soyunursan polisi çağırırım! Ama cinselliği bastırmaktan da kurtulmamız lazım.

- ???

- Sen git biraz Stravinsky dinle. Bu arada Auschwitz'den sonra da şiir yazılamaz. Wagner'in de, jazz'ın da, popüler kültürün de tâ ...

- ???

Laclau'ya soruyoruz: Ne yapalım?

- Cemiyet diye bir şey yoktur, bu yüzden siyaset her zaman, her yerde varolacaktır. Siyaset yap!

- Kapitalizmi yıkacak siyaset nedir?

- Radikal demokrasi lazım bize.

- Ne diyon hacı sen Allah aşkına?

- Bak gördün mü? Bir anda antagonistik olduk işte. Demek ki neymiş? İçtimai antgonizmanın tek belirleyicisi sınıf çatışması değilmiş!

- ????

Badiou'ya soruyoruz: Ne yapalım?

- Devrim dediğin hakikattir! Matematiksel bir ontoloji, ontoloji gibi ontoloji işte...

- Eyvallah. Sonra?

- Yaşasın Mao!

- Maoizm kapitalizmi yıktı mı?

- Efendi ol! “Hadise” çıkartma!

- ????

Zizek'e soruyoruz: Ne yapalım?

- Nazar etme ne olur, “amel et” senin de olur.

- Kapitalizmi yıkacak amel nedir?

- Şimdi bak, biz dünyanın yok olduğunu bile tasavvur edebiliyoruz, ama kapitalizmin yıkıldığını edemiyoruz. Manyakça di mi?

- Öyle. Ne yapalım peki?

- Ben de reçete yok. Ama Stalin'in bu kadar çok aşağılanması beni çok rahatsız ediyor. Bu arada biri totalitarizm mi dedi?

-??

-Kafeinsiz kahven var mıydı?

-??????????

Ranciere'e soruyoruz: Ne yapalım?

- “Hiç”ler bir araya gelsin piçleri devirsin.

- O zaman kapitalizm çökecek mi?

- Onu bilmem, ama ... en azından egaliberte desem?

- Demesen?

- Althusser'in teorik-merkezci seçkinciliği yanlıştı!

-?????

Câri ideolojik konstelasyonu tahlil ederlerken bizlere heyecandan kalp krizi geçirtmelerine rağmen, iş kapitalizmi ve onun konstelasyonunu yıkmaya dair teklifte bulunmaya geldiğinde, bizleri kahkaha krizine sokan bu solcu entelektüellerden siyaset sahasında bir cacık olmayacağı kesin. Bari Foucault ve Derrida'ya da bir soralım.

Ne yapalım patron?

- Şimdi iktidar dediğin şey, patron, baba, devlet gibi figürlerde merkezlenen bir şey değildir. Her yerdedir.

- O zaman?

- Kendini baştan yarat!

- O zaman kapitalizm çökecek mi?

- Dispozitif, episteme, söylem .... ha bu arada delilere de çok yanlış yapılıyor.

- ?????

- Mesele kapitalizm değil, sen hâlâ anlamadın mı?

- ???????

-Derrida?

-Efendim?

- Ne yapalım ötekim?

- Hediye, dostluk, misafirperverlik, komşuluk, adalet ...

- Kapitalizmi yıkmadan adalet olur mu?

- Adalet zaten mümkün değil.

- Nedir adil olan?

- Yapısöküm

- Netice?

- Demokrasisiz demokrasi, cemaatsiz cemaat, dinsiz din .....

- Kapitalizmsiz kapitalizm?

- ...........

- ?????????

Bunlardan da bir cacık çıkmadı. Peki o zaman sola angaje olan ya da bu ideolojiyle flört eden teorisyenlerin bile tarif etmekte aciz kaldıkları bu “meçhul güzel”e referansla kimliklenip solculuk oynayanların mümeyyiz vasıfları nedir?

Onları her daim tenkit ettikleri sağ siyasetin ötesine taşıyan hususiyetleri nelerdir?

Bu soruya sehl-i mümteni ustası sevgili Haşmet Babaoğlu üstadım cevap versin:

“Sahada müzmin mazlumluk veya kontrolsüz şiddet, teoride müzmin gevezelik veya ideolojik sofuluk”